Lucepedia

Digitale theologische encyclopedie

Verantwoordelijke redacteur dossier: Alexis Szejnoga
Dossiers » Europese Unie » introductie » Europese Unie

Europese Unie

De Europese Unie (EU) is een internationaal samenwerkingsverband op politiek, juridisch en economisch niveau, dat in 1992 werd opgericht. Het is een voortzetting van eerdere Europese samenwerkingsverbanden zoals de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (vooral economisch), Euratom (toezicht op atoomenergie), de Europese Economische Gemeenschap en de Europese Gemeenschappen (vooral politiek). Een van de belangrijkste drijfveren om in Europees verband samen te gaan werken was de idee dat hierdoor het nationalisme in Europa, dat door sommigen werd gezien als aanleiding tot de Tweede Wereldoorlog, zou kunnen worden beteugeld. De eerste aanzet tot Europese eenheid was het zogenaamde Schumanplan: een initiatief van de Franse politicus Jean Monet, de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman en de bondskanselier van West-Duitsland Konrad Adenauer. Vooral Monet en Schuman worden gezien als de ideologische vaders van de Europese Unie.

Chronologisch overzicht van het ontstaan van de Europese Unie

1950    
Het Schumanplan wordt gepresenteerd door Robert Schuman, Jean Monet en Konrad Adenauer (alle drie Rooms-katholiek); doel van het plan is het bestrijden van Europees nationalisme.
 
1951    
Door middel van het Verdrag van Parijs wordt de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) opgericht door de Benelux-landen, Frankrijk, West-Duitsland en Italië.
 
1957
In Rome wordt door de zes lidstaten van de EGKS een nieuw verdrag getekend waardoor een tweetal nieuwe internationale instituten ontstaat: Euratom, een overkoepelende organisatie voor atoomenergie, en de Europese Economische Gemeenschap (EEG).
 
1967
Oprichting van de Europese Gemeenschappen door ondertekening van het zogenaamde Fusieverdrag door dezelfde zes landen leidt tot de totstandkoming van drie politieke organen: de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europese Parlement.
 
1973
Toetreding van Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk.
 
1981
Griekenland treedt toe.
 
1986
Spanje en Portugal worden lid van de Europese Economische Gemeenschap.
 
1992
Door middel van het Verdrag van Maastricht wordt de Europese Unie (EU) opgericht. Tevens komt door dit verdrag de Europese Monetaire Unie (EMU) tot stand. In hetzelfde jaar wordt het Verdrag van Schengen ondertekend door zowel lidstaten van de Europese Unie (met uitzondering van Ierland en het Verenigd Koninkrijk) als niet-lidstaten zoals Noorwegen, Ijsland, Zwitserland en Liechtenstein.
 
1995
Oostenrijk, Finland en Zweden treden toe tot de Europese Unie. Hiermee komt het aantal lidstaten op 15.
 
2002
Invoering van de euro als wettig en enig betaalmiddel in de lidstaten van de Europese Economische en Monetaire Unie (behalve in Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk, die hun eigen munteenheden behouden), maar ook in niet-lidstaten Monaco, San Marino, Vaticaanstad, Andorra, Montenegro en Kosovo.
 
2004
Tien landen treden toe tot de Europese Unie: Cyprus, Malta, Letland, Litouwen, Estland, Polen, Slowakije, Slovenië, Hongarije en Tsjechië.
 
2007
Bulgarije en Roemenië worden lid van de Europese Unie. Slovenië voert de euro in als wettig betaalmiddel. De lidstaten van de Europese Unie tekenen het Verdrag van Lissabon, een alternatief voor de Europese Grondwet die door de inwoners van lidstaten Frankrijk en Nederland verworpen was.
 
2008
Cyprus en Malta voeren de euro in als wettig betaalmiddel.
 
2009
Slowakije voert de euro in als wettig betaalmiddel.
 
2011
Estland voert de euro in als wettig betaalmiddel.
 

Relaties met de Rooms-katholieke Kerk

De relatie tussen de Europese Unie en de Rooms-katholieke kerk is gecompliceerd. Enerzijds is Vaticaanstad geen lidstaat van de Europese Unie, anderszijds is er echter wel sprake van inhoudelijke bemoeienis met Europese wetgeving en politiek. Zo heeft het Vaticaan zich in het verleden kritisch uitgelaten over Europese wetgeving inzake het homohuwelijk, abortus en stamcelonderzoek. Naast deze ethische kwesties is de christelijke identiteit van de Europese Unie een heet hangijzer: het Vaticaan had graag gezien dat in de Europese Grondwet verwezen zou worden naar God of de christelijke fundamenten van de Europese cultuur. Dit is echter niet gebeurd. Het Vaticaan heeft zich ook inhoudelijk uitgelaten over de toetreding van kandidaat lidstaat Turkije, hoewel er nooit een officieel standpunt bepaald is. Anderzijds heeft het parlement van de Europese Unie zich kritisch uitgelaten over de rechten van vrouwen in Vaticaanstad. Hoewel het Vaticaan officieel een land is, en als zodanig wordt erkend door bijvoorbeeld de Verenigde Naties, kunnen vrouwen geen staatsburger worden.

Recentelijk heeft het Vaticaan zich kritisch uitgelaten over de manier waarop de Europese Unie omgaat met de golf van vluchtelingen die vanuit Noord-Afrika naar Italië uitwijken. Volgens een woordvoerder van Vaticaanstad moet de Europese Unie de grenzen niet sluiten maar solidariteit tonen ten aanzichte van volkeren die in nood verkeren. Tevens werd aangegeven dat het Vaticaan de indruk krijgt dat de rest van Europa de last van de zorg voor de Noord-Afrikaanse vluchtelingen op de schouders van Italië laat rusten, zonder een helpende hand toe te steken. Men moet hierbij in het achterhoofd houden dat het Vaticaan deze uitspraken doet als woordvoerder van de Rooms-katholieke Kerk in Europa, en niet slechts van de micro-staat Vaticaanstad, dat zelf geen vluchtelingen op kan nemen.

De mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie is een kwestie waar het Vaticaan al meerdere malen op gereageerd heeft, echter zonder een officieel standpunt in te nemen. In het verleden werd meestal aangegeven dat het Vaticaan ‘geen bezwaar’ had tegen het EU-lidmaatschap van Turkije, maar meer recentelijk lijkt het Vaticaan aan te sturen op een ‘bijzondere relatie’ met de Europese Unie in plaats van volledig lidmaatschap. Of deze verandering van houding ten opzichte van Turkije verband houdt met de mening dat Europa gebouwd is op christelijke fundamenten, is niet duidelijk.



Bron: Tilburg School of Catholic Theology