Van november 1966 tot april 1970 vond het Pastoraal Concilie van de Nederlandse kerkprovincie plaats. De Nederlandse bisschoppen hadden besloten tot het bijeenroepen van dit ‘concilie’ om de uitspraken van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) voor de Nederlandse kerkprovincie uit te werken.

Bijzonder was de deelname van leken aan dit pastoraal concilie. Buitenlandse media hadden daarom veel belangstelling voor dit experiment. Die belangstelling nam alleen maar toe toen het pastoraal concilie vergaande aanbevelingen deed, bijvoorbeeld om het verplichte priestercelibaat op te heffen.

Dergelijke uitspraken leidden in het Vaticaan tot de indruk dat de Nederlandse bisschoppen hun gezag hadden verloren. In de daarop volgende jaren werden daarom bisschoppen benoemd, die als trouwe volgelingen van het beleid van de rooms-katholieke Kerk bekend stonden. Maar veel Nederlandse katholieken, die het pastoraal concilie met enthousiasme hadden gevolgd, zagen deze benoemingen als een terugdraaien van de vernieuwingen die sinds het Tweede Vaticaans Concilie in de Nederlandse kerk hadden plaatsgevonden.

Zo werd dit experiment waarbij de bisschoppen hadden geprobeerd de leken meer te betrekken bij de vernieuwing van de Nederlandse kerkprovincie tot een splijtzwam. Zowel binnen de bisschoppenconferentie als onder de katholieken in Nederland ontstond een grote kloof tussen het die vonden dat Rome ten onrechte probeerde de vernieuwingen terug te draaien en hen die vonden dat die vernieuwingen te ver waren gegaan.