Het Dies Irae (‘Dag van de toorn’) was een vast onderdeel van de Latijnse requiemmis, een mis voor de overledenen. Het Requiem van Mozart uit 1791 is de bekendste, maar dat van Verdi uit 1874 is wellicht nog indrukwekkender door zijn kracht. 

Van oorsprong is het Dies Irae een Gregoriaans gezang, met een tekst van Thomas van Celano. Na het Tweede Vaticaans Concilie werd dit gezang geschrapt uit de officiële liturgie. Vanwege de huiveringwekkende toon van het gezang - met name van de tekst ervan - wordt dit onderdeel tegenwoordig nog maar zelden uitgevoerd bij een uitvaartplechtigheid. In de tekst staat de huiver voor de woede en wraak, de toorn, van God centraal die de overledenen zal kunnen treffen bij het Laatste Oordeel.

Verschillende componisten hebben zich laten inspireren door dit thema: denk aan Hector Berlioz en diens Symphonie fantastique, Saint-Saëns’ Danse Macabre, Mahlers Tweede Symfonie en Franz Liszts Totentanz. 

De versie van Verdi’s Dies Irae uit diens Requiem van 1874 waarvan hier een fragment te beluisteren is, is uitgevoerd door orkest en koor van La Scala te Milaan, onder leiding van Herbert von Karajan, in 1967.

Het krachtige, furieuze, opgejaagde, dramatische koorstuk met de wanhopige, gillende vocalen en zware paukslagen geeft ieder toehoorder het unheimliche gevoel van de mogelijke dreiging van, en ontzag voor, het strenge oordeel Gods. Net als de toeschouwer van Michelangelo’s Laatste Oordeel wordt de toehoorder indringend geconfronteerd met de mogelijkheid van hel en verdoemenis - en aldus gewezen op de eigen verantwoordelijkheid en vrijheid.

 

Via onderstaande links is een deel van het stuk te beluisteren en is een artikel van Martin Hoondert over het Dies Irae te lezen afkomstig uit de bundel Frank G. Bosman (red.), Hemel en hel: Beelden van het hiernamaals in het westers christendom, Uitgeverij Abdij van Berne, 2012, 208 p.