Het Bijbelboek Wijsheid behoort tot de zogenaamde deuterocanonieke of apocriefe boeken. Het is geen protocanoniek boek (dit wil zeggen: het behoort niet tot de eerste of oorspronkelijke canon) omdat het boek wel is opgenomen in de Septuagint, de Griekse vertaling van het Oude Testament, maar niet in de Hebreeuwse bijbel of Tanakh. In de katholiek en orthodox christelijke tradities behoort het boek tot de tweede canon (vandaar deuterocanoniek; deutero- betekent tweede in het Latijn) maar in de Protestantse traditie valt het geschrift buiten de canon en wordt derhalve aangeduid als apocrief (dit betekent letterlijk ‘verborgen’).
Het boek wordt ook wel ‘Wijsheid van Salomo’ genoemd omdat de auteur in 6:22-9:17 sterk de indruk wekt dat koning Salomo aan het woord is. Het geschrift is oorspronkelijk in het Grieks geschreven, waarschijnlijk in de eerste eeuw voor of de eerste eeuw na Christus. Inhoudelijk behandelt het werk, in drie delen, het belang en de vindplaats van de wijsheid. Het Bijbelboek Wijsheid wordt in het Nieuwe Testament vooral aangehaald door Paulus in zijn brieven. Ook in de niet-canonieke geschriften Didachè en de Herder van Hermas (Latijn: Pastor Hermae) wordt het boek Wijsheid aangehaald.
Het Bijbelboek Wijsheid draagt in de Septuagint, de Griekse vertaling van de Hebreeuwse bijbel, de naam Σοφία Σαλoμῶντος (Sophia Salomōntos) wat letterlijk ‘Wijsheid van Salomo’ betekent. In de Editio Vulgata, de Latijnse vertaling van de bijbel die in de vierde eeuw na Christus door Hiëronymus werd samengesteld, is het boek opgenomen onder de naam Liber Sapientiae dat ‘Boek der Wijsheid’ betekent. In de Willibrordvertaling (1995) is het boek kortweg ‘Wijsheid’ genoemd. De naam verwijst naar het onderwerp van het boek, dat een filosofische verhandeling over de wijsheid is. Het boek Wijsheid moet overigens niet verward worden met het Bijbelboek Wijsheid van Jezus Sirach, dat oorspronkelijk in het Hebreeuws geschreven werd.
Het boek is in de eerste eeuw voor Christus of in de eerste eeuw na Christus geschreven. Dat de naam van koning Salomo soms in de titel verschijnt komt door een oude traditie die meende dat hij de auteur van het boek was, op basis van tekstfragmenten als: ‘U hebt mij uitverkoren tot koning van uw volk en tot rechter over uw zonen en dochters. U hebt mij bevolen om een tempel te bouwen op uw heilige berg’ (W 9:7-8), en andere uitlatingen die in de hoofdstukken 7-9 te lezen staan. Vanwege de datering van het geschrift kan het echter nooit van de hand van Salomo afkomstig zijn. De auteur was waarschijnlijk een goed opgeleide, Grieks sprekende jood uit de diaspora.
Het boek Wijsheid maakt zoals hierboven reeds vermeld geen deel uit van de joodse traditie. Wel is het opgenomen in de Septuaginta en later overgenomen in de Vulgaatvertaling. In de Editio Vulgata werd het boek geplaatst na het Bijbelboek Hooglied en voor het geschrift Wijsheid van Jezus Sirach. Deze volgorde is ook in moderne vertalingen, zoals de Willibrordvertaling van 1995, overgenomen. Het boek Wijsheid behoort tot een zevental geschriften die gezamenlijk wordt aangeduid als ‘wijsheidsgeschriften’. Naast het Bijbelboek Wijsheid behoren ook de boeken Job, Psalmen, Spreuken, Prediker, Hooglied en Wijsheid van Jezus Sirach tot deze groep geschriften.
Het Bijbelboek Wijsheid bestaat uit 19 hoofdstukken. Inhoudelijk is het in drieën te delen: een eerste deel (W 1:1-5:23) handelt over de wijsheid als enige bron van leven. Hierin is een tweetal diatriben opgenomen waarin de goddelozen en de onrechtvaardigen aan het woord komen (W 1:16-2:24 en W 5:3b-13). Verder bevat het een aantal tweeluiken waarin telkens de mening van de rechtvaardige en de onrechtvaardige naast elkaar worden gezet. De onderwerpen van deze tegenstellingen zijn het onschuldige lijden (W 3:1-3:12), de kinderloosheid (W 3:13-4:6) en de vroegtijdige dood (W 4:7-4:20). Dit eerste deel sluit af met een verhandeling over het eschatologische oordeel van God over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Eschatologisch wil hier zeggen dat dit oordeel aan het ‘einde der tijden’ verwacht wordt, maar dat het tegelijkertijd nu in het heden al een klein beetje gerealiseerd is.
In het tweede deel (W 6:1-9:18) neemt Salomo het woord (dit is een literaire fictie, zoals hierboven al uiteen gezet is). Allereerst richt hij zich tot de koningen en vermaand hij ze de wijsheid na te speuren (W 6:1-21). Ook deelt hij de koningen mee waar de wijsheid te vinden is. Overigens rekent Erik Eynikel deze oproep tot de koningen tot het eerste deel van het geschrift Wijsheid. Na de inleidende vermaning van de koningen handelt het tweede deel over de superioriteit en de eigenschappen van de wijsheid zelf. Het tweede deel wordt in hoofdstuk 9 afgesloten met een gebed om wijsheid (W 9:1-18).
Het derde en laatste deel van het Bijbelboek Wijsheid verhaalt over het reddende optreden van God in Israëls heilsgeschiedenis (W 10:1-19:22). Na een korte inleiding (W 10:1-11:5), waarin onder andere het wijze optreden van Adam tot Mozes aan bod komt, volgt hier een zevental vergelijkingen. In deze vergelijkingen wordt telkens uiteengezet hoe God op eenzelfde wijze de rechtvaardigen beloont en de onrechtvaardigen straft. Deze vergelijkingen bevatten de volgende juxtaposities: het water uit de rots tegenover het bloederige water van de Nijl (W 11:6-14), het ongedierte tegenover de kwartels (W 16:1-4), de slangenbeten tegenover de insecten (W 16:5-14), de hagel tegenover het manna (W 16:15-29), de duisternis tegenover de vuurzuil (W 17:1-18:4), de dood van de eerstgeborenen tegenover de redding van het volk Israël (W 18:5-25) en tenslotte de ondergang van Egypte tegenover de redding van Israël uit de Rode Zee (W 19:1-9).Na de eerste vergelijking is er een tweetal exposities van theologische aard opgenomen over Gods barmhartigheid enerzijds (W 11:15-12:27), en over de afgoderij anderzijds (W 13:1-15:9). Het derde deel wordt afgesloten met een conclusie (W 19:10-22) waarin onder ander de theorie van de vier elementen van Pythagoras lijkt te zijn opgenomen (‘Want de elementen wijzigen hun onderlinge verhouding en veranderen daardoor […]’, W 19:18). Het Bijbelboek Wijsheid wordt afgesloten met een lofprijzing van de HEER: ‘In alle opzichten, Heer, hebt U uw volk groot gemaakt en verheerlijkt. U liet het niet in de steek, maar u hebt het altijd en overal bijgestaan’ (W 19:22).
