Het Bijbelboek Prediker heet in het oorspronkelijke Hebreeus Qohelet, wat zoveel betekent als 'iemand die bijeen brengt'.De Nederlandse aanduiding Prediker gaat terug op Maarten Luther die Qohelet vertaalde met 'Der Prediger'. In de tekst van het Bijbelboek wordt de auteur aangeduid als'een zoon van David' en 'koning van Jeruzalem'.De inhoud is zeer uiteenlopend maar bevat terugkerende elementen of motieven,bijvoorbeeld de bewering van Prediker dat 'alles ijdelheid is'. Verschillende citaten uit dit Bijbelboek hebben hun weg gevonden in de populaire cultuur zonder dat de Bijbelse herkomst duidelijk bewaard is gebleven. Het liedje 'Turn! Turn! Turn! (for everything there is a season)', dat grotendeels bestaat uit letterlijke citaten uit Prediker,werd in de uitvoering van de Byrds een enorme internationale hit.
Naamgeving en datering
Het Bijbelboek Prediker wordt in het Hebreeuws Qohelet genoemd, een woord dat slechts in dit Bijbelboek gebezigd wordt en waarvan de betekenis dus niet duidelijk afgekaderd is. Naar alle waarschijnlijkheid betekent het ‘hij die de bijeengekomen menigte onderwijst’. Maarten Luther vertaalde Qohelet in het Duits als Prediger, waarvan de Nederlandse benaming Prediker is afgeleid. In het Engels wordt dit Bijbelboek Ecclesiastes genoemd, naar de Griekse vertaling van de titel van het boek, zoals deze in de Septuagint gebruikt werd. Voor wat betreft de datering van dit Bijbelboek lopen de meningen uiteen: sommigen denken dat het boek in de vierde eeuw voor Christus werd geschreven terwijl anderen van mening zijn dat het pas in de tweede eeuw voor Christus op schrift werd gesteld. In ieder geval bestaat er consensus dat het boek Prediker niet voor de vierde eeuw voor Christus kan zijn geschreven in verband met het voorkomen van Perzische leenwoorden en typisch Aramees woordgebruik.
Plaats binnen het Oude Testament
Het Oude Testament bestaat (volgens de indeling van de Septuagint) uit vier delen: de boeken van Mozes, de historische, poëtische en profetische boeken. Het Bijbelboek Prediker behoort tot de derde groep geschriften, de poëtische of wijsheidsboeken, waartoe onder andere ook de boeken Job, Psalmen, Spreuken en Wijsheid van Jezus Sirach behoren. Binnen dit derde deel van het Oude Testament is Prediker het vierde boek. Het komt na het boek Spreuken en het wordt gevolgd door het Hooglied.
De joodse versie van het Oude Testament, de Tenach, bestaat slechts uit drie delen: de Thora (de eerste vijf boeken of de boeken van Mozes), de Nevi’im (de boeken van de profeten) en de Ketuvim (de geschriften). Het boek Prediker is een van de elf boeken die samen de Ketuvim vormen. Binnen deze afdeling van geschriften bestaat nog een driedeling. Het Bijbelboek Prediker behoort, samen met de boeken Hooglied, Esther, Ruth en Klaagliederen, tot de zogenaamde (vijf) megillot, of ‘feestrollen’.
Onderwerpen
De spreker in het boek Prediker wijst op de ijdelheid van het menselijk handelen. Hierbij komen een aantal thema’s aan bod zoals: de zinloosheid van het genieten, het belang van wijsheid, het onrecht dat met het menselijk bestaan gepaard gaat, de ijdelheid van rijkdom en volksgunst, het belang van het juiste midden, gehoorzaamheid en het gedenken van God als persoonlijke schepper. Ondanks het verwijt dat alles ijdel is, roept Prediker toch op hard te werken. Het is waarschijnlijk dat de auteur van Prediker beïnvloed is door denkbeelden uit de Griekse filosofie, zoals die van Epicurus en de Stoa.
Structuur: eenheid of samenstelling?
Bij het Bijbelboek Prediker kan de vraag gesteld worden of het hier om een eenheid gaat of om een verzameling losse vertellingen, spreuken en zegswijzen. Onder exegeten bestaat een (voorlopige) consensus dat Prediker welzeker als eenheid bedoeld en geschreven is. Dit zou onder meer af te leiden zijn uit herhaling van specifieke woorden en zinswendingen (‘alles is ijdel’ is waarschijnlijk het bekendste voorbeeld) en het feit dat het boek in de eerste persoon enkelvoud is geschreven. De aanwezigheid van een duidelijk onderscheiden opschrift en slotwoord lijken de eenheid van het geschrift alleen te onderschrijven.
Invloed op de populaire cultuur
Het is opmerkelijk te noemen dat één passage uit het Bijbelboek Prediker uitermate bekend is geworden bij het grote publiek. Het eerste deel van het derde hoofdstuk, in de Willibrordvertaling aangeduid met de titel ‘Alles heeft zijn tijd’, is namelijk woord voor woord overgenomen in de tekst van het nummer Turn! Turn! Turn! (To Everything there is a Season) van Pete Seeger. Dit lied werd in de uitvoering door de Byrds een grote internationale hit in het jaar 1965. Het refrein wordt gevormd door vers Pr 3:1, aangevuld met de woorden ‘Turn! Turn! Turn!’. De coupletten worden gevormd door de verzen Pr 3:2-8, die telkens uit twee zinnen bestaan.
Bron: Tilburg School of Catholic Theology
