donderdag 24 november 2011 In Noord-Amerika vindt vanaf de negentiende eeuw een verschuiving plaats van 5/6 december naar het kerstfeest, terwijl de gebruiken verder geseculariseerd worden. Het Engelse ‘Santa Claus’ is afgeleid van het Nederlandse Sinterklaas. En zo is ‘de Kerstman’, die wij uit Amerika lijken te hebben geïmporteerd, in feite niemand anders dan Sinterklaas, die een gedaanteverwisseling heeft ondergaan. Afgelopen weken werd in de Nederlandse dagbladen een vreemde discussie uitgevochten. Is Sinterklaas met zijn zwarte pieten niet puur racisme? Aanleiding was de arrestatie van vier demonstranten tijdens de officiële intocht van de Goedheiligman in Dordrecht. De discussie komt elk jaar wel boven tijdens de november- en decembermaand: moeten we niet eens gaan werken met een zwarte Sint en witte pieten? En dan heb ik nog niet eens over de zoveelste discussie over de 'religieuze lading' van de van oorsprong katholieke heilige. Het evangelieboek van de bisschop is al 'onschadelijk' gemaakt door er het 'Grote Boek van Sinterklaas' van te maken, en alle kruizen op zijn (liturgische) kleding zijn modieus vervangen voor mijtertjes.
Wat je er verder ook van vindt, de Sint is niet onomstreden. Maar wie was Sint Nicolaas in werkelijkheid? Historisch zeker is slechts dat hij in de vierde eeuw bisschop was van de plaats Myra in Lycië, in de buurt van het huidige Demre, in het zuidwesten van Turkije. In het Westen duikt in de elfde eeuw een verhaal op dat erg populair is geworden: de opwekking van drie jongemannen uit de dood. Deze legende ontbreekt niet alleen in de Griekse vitae, maar ook in de Latijnse vita van Jacobus Diaconus en zelfs in de Legenda aurea. Volgens de oudste versie vragen drie jongemannen, clerici van lagere orde, onderdak bij een herberg. De herbergier merkt dat zij rijk zijn en vermoordt hen, waarna Nicolaas aan hem verschijnt en voor de jongelui bidt. Een engel laat vervolgens weten dat God hen het leven weer heeft gegeven. Volgens latere versies worden drie kinderen door een slager vermoord en in een pekelvat gestopt, opdat hij hen als vlees kan verkopen.
De christelijke wortels van ons Sinterklaasfeest zijn evident, maar er dringen ook elementen uit de vroegere Germaanse en Keltische religies binnen, met name die verbonden met Wodan. Zo zou de schimmel terug te voeren zijn op diens paard Sleipnir. Ook voor Zwarte Piet heeft men Germaanse invloeden voorgesteld, maar er is ook gesuggereerd dat hij teruggaat op moorse knechten van Spaanse handelaren die met schepen naar Nederland kwamen.
Lees alles over Sinterklaas/Sint Nicolaas in het speciale dossier.