Kerkbalans is de gezamenlijke actie van vijf Nederlandse kerken voor de geldwerving die sinds 1973 aan het begin van elk kalenderjaar ten behoeve van de plaatselijke parochies, gemeenten en kerken wordt gehouden. Het betreft de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland, de Protestantse Kerk in Nederland, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Remonstrantse Broederschap. Een half miljoen vrijwilligers gaat jaarlijks op pad om bij hun mede-kerkleden een verzoek om een financiële bijdrage voor de kerk te bezorgen en deze later in de vorm van een toezegging weer op te halen. Zo worden elk jaar honderden miljoenen euro’s voor de kerken bijeen gebracht. Kerkbalans is daarmee de grootste financiële inzamelingsactie van Nederland en deze vorm van geldwerving is voor de deelnemende kerken verreweg de grootste bron van inkomsten. De middelen worden gebruikt voor het kerkelijk werk, waarbij de instandhouding van gebouwen en personeelskosten de grootste posten vormen.
Verbreden en verdiepen
Ter verhoging van de inkomsten kent de actie Kerkbalans sinds 2005 onder de noemer Kerkbalans Nieuwe Stijl de strategieën van Verbreden en Verdiepen. Bij ‘Verbreden’ gaat het om het benaderen van randkerkelijke parochianen met het verzoek (weer) een bijdrage voor het plaatselijk kerkenwerk te geven. Bij ‘Verdiepen’ wordt een bepaalde categorie parochianen door middel van een brief benaderd met de vraag of men de bestaande bijdrage wil verhogen, waarbij een concreet voorstel wordt gedaan. Om dit goed te doen, dat wil zeggen met een persoonlijke benaderingswijze, is de inzet van enthousiaste vrijwilligers onmisbaar.
Kerkbalans en samenvoeging
Parochies verzetten zich soms tegen samenvoeging uit vrees dat parochianen af zullen zien van hun jaarlijkse bijdrage aan de Actie Kerkbalans. De redenering die men daarbij hanteert is dat parochianen alleen willen betalen voor hun eigen – relatief kleine en overzichtelijke gemeenschap – en zeker niet voor ‘die van de buren’. In de praktijk blijkt dat de opbrengst van de Actie Kerkbalans inderdaad onder druk komt te staan als de samenvoeging in negatieve tekenen wordt gezet, van krimp en ‘alles wordt minder’ en – vooral - van de afstoting van kerkgebouwen. Wordt echter een positieve benadering gehanteerd, doet dit effect zich minder of zelfs helemaal niet voor. De achtergrond hiervan is dat veel parochianen wel begrijpen dat de kerk zichzelf aan de basis moet reorganiseren. Dit blijkt ook uit het feit dat voor zover in eerste instantie wél sprake is van een terugval, deze zich na verloop van tijd herstelt. Parochianen waarderen het wanneer de parochie een meer zichtbare en vitale geloofsgemeenschap is of wordt. Meer dan vaak wordt aangenomen zijn parochianen gevoelig voor de kwaliteit en de toekomst van hun parochie. Men steekt niet graag geld in een organisatie waarvan men niet het gevoel heeft dat deze toegerust is voor de toekomst. Ook een organisatie die onderlinge verdeeldheid uitstraalt, of teveel gehechtheid aan structuren uit het verleden die niet meer werken, genereert in het algemeen weinig animo. Een heldere open communicatie en het uitstralen van nieuw elan blijken de belangrijkste remedies tegen een dalende participatie.
