Eugen Egger, Hugo Ball. Weg aus dem Chaos, Olten (1951)
De verder onbekende Duitse auteur Eugen Egger (1920) schreef in 1951 de eerste biografie over Ball met de titel Ein Weg aus dem Chaos. Het opschrift van deze biografie is tekenend voor de toon van het gehele werk: ‘De geniale cultuurcriticus Hugo Ball is een voor moderne mensen voorbeeldige levensweg gegaan.’ ‘Schrijvend net na de Tweede Wereldoorlog is Ball een vruchtbare figuur om naar om te zien,’ aldus Egger, omdat hij uit de Eerste Wereldoorlog ‘de geestelijke consequenties’ heeft getrokken. Door Nietzsche ‘geschokt’ zocht Ball naar manieren ‘om de mens te vernieuwen’, maar hij vond ‘louter chaos’. Egger stelt Ball ten voorbeeld aan ons allen omdat hij erin geslaagd is de negativiteit van onze cultuur ten positieve om te buigen.
Egger stelt zich expliciet in het voetspoor van Emmy Hennings en haar biografieën over Ball. Als bron gebruikt Egger primair Flucht aus der Zeit, maar ook Kritik, Byzantinisches Christentum en Folgen. Hij geeft geen enkele aandacht aan Balls dadaïstische proza en poëzie, op Tenderenda na, dat wordt voorzien van een 'proto-katholieke' inhoud. In zijn conclusie vergelijkt Egger Ball met de Duitse filosoof Theodor Haecker (gestorven in 1945). Haecker vertaalde Kierkegaard en Newman in het Duits en - belangrijker voor Eggers doeleinden - in 1921 bekeerde hij zich tot de katholieke kerk. Met Haecker in de hand beschrijft Egger zijn eigen tijd - hij lijkt Ball tot zijn tijdgenoot te rekenen - als een ‘perversie van goddelijke orde’, dat wil zeggen chaos. Ball heeft, aldus zijn biograaf, deze door Haecker geschetste weg uit de chaos teruggevonden.
Egger bouwt zijn biografie feitelijk op naar de climax van Balls leven, als hij het dadaïsme ‘opgeeft’ voor het ware geloof. Hoewel Egger meent dat Balls bekering ‘geen terugkeer, maar veel meer een voortdurende ontwikkeling’ was , staat deze in groot contrast met de levensweg van Ball zoals deze biograaf die schetst.
Bron: Tilburg School of Catholic Theology